Wygląd, ogólny stan zdrowia, stan psychiczny mogą pomóc nam określić, czy dana osoba zażywa narkotyki. Część objawów uzależnienia od narkotyków widocznych jest także przy obserwacji oczu, nosa, jamy ustnej, skóry czy czynności ruchowych. To bardzo przydatne informacje, dzięki którym możliwa jest szybka reakcja nie tylko, aby udzielić pierwszej pomocy, kiedy nastolatek zatruje się środkami odurzającymi, ale także po to, by jak najwcześniej pomóc mu wyjść z nałogu.
Poza widocznym zaniedbaniem w wyglądzie, higienie osobistej, zmiany w sposobie mówienia, poruszania się, charakterystyczny jest także zapach wydychanego powietrza, włosów oraz ubrania młodego narkomana. Podejrzenie powinny wzbudzić jego wahania nastroju – od radości do przygnębienia, widoczny spadek energii oraz wychudzenie, częste przeziębienia i przewlekły kaszel. Regularne zażywanie narkotyków powoduje ponadto utratę zainteresowań, trudności w koncentracji, problemy z pamięcią, drażliwość czy agresywne wypowiedzi. Zdarzać się mogą urojenia, iluzje, omamy, mówienie do siebie czy niezrozumiałe dla innych zachowania.
Warto także wiedzieć, jak reagują źrenice po narkotykach. Stają się wówczas nienaturalnie zwężone lub rozszerzone, wolno lub wcale nie reagują na światło. Objawami zażycia są przekrwione spojówki, podwójne widzenie czy brak kontroli nad ruchami gałek ocznych. Krwawienie z nosa, katar, kichanie, owrzodzenia, słodki zapach z ust, próchnica też świadczyć mogą o uzależnieniu od narkotyków. Objawy brania narkotyków widać niekiedy również na skórze – po wkłuciach dożylnych, domięśniowych, poparzenia palców i ciała czy przebarwienia (brązowe plamy na palcach).
Narkomana wyróżniają oprócz tego powolny chód, zaburzenie równowagi, pobudzenia ruchowe czy zastyganie w dziwnych pozycjach.
Z racji tego, że narkotyki wywołują psychiczny i fizyczny przymus zażycia, bardzo szybko można wpaść w sidła nałogu. Rodzaj substancji psychoaktywnej, cechy osobowościowe, sytuacja życiowa osoby, która z nimi eksperymentuje, mają w tym procesie wielkie znaczenie. Podobnie jak wiek sięgania po środki odurzające – im jest on niższy, tym zwiększa się prawdopodobieństwo uzależnienia.
Nałogowe zażywanie narkotyków rodzi konsekwencje nie tylko zdrowotne, ale i społeczne. Jakie są skutki zażywania narkotyków? Przede wszystkim jest to szereg problemów zdrowotnych, o których osoba uzależniona nie ma pojęcia. Należą do nich np. przedawkowanie (śmiertelne zatrucie), ostre, przewlekłe zaburzenia psychiczne (np. depresja, próby samobójcze, psychozy, otępienie) czy funkcjonowania całego organizmu (wyniszczenie, wychudzenie, zakażenia bakteryjne, zapalenie płuc itd.). Inne konsekwencje narkomanii to choroby, które przenoszą się przez krew, czyli m.in. HIV/AIDS, wirusowego zapalenia wątroby.
W przypadku nastolatków substancje psychoaktywne zahamowują także ich rozwój fizyczny. Młodociany narkoman zaniedbuje ponadto szkołę i oddala się emocjonalnie od najbliższych. Wciąga go towarzystwo takich jak on – uzależnionych, którzy nie potrafią już inaczej egzystować. Ma konflikty z prawem, przestaje samodzielnie i odpowiedzialnie funkcjonować.
Siła uzależnienia od narkotyków jest tak duża, że samodzielnie nie da się wyjść z nałogu. Pomocy najlepiej szukać w specjalistycznym ośrodku leczącym narkomanów. Młody człowiek musi zazwyczaj w pierwszej kolejności przejść detoks, czyli odtrucie. W jego organizmie zalegają bowiem toksyczne substancje, efekt uboczny brania środków odurzających. Następnym krokiem jest podjęcie terapii według indywidualnie rozpisanego schematu. Każdy nastolatek z innych powodów rozpoczyna przygodę z narkotykami. Ważne jest, aby ustalić, co było przyczyną tego, że popadł w nałóg. Ponadto celem jest uświadomienie mu zagrożenia, jakie dla niego i jego najbliższych niosą substancje psychoaktywne.
Profesjonalny ośrodek leczenia uzależnień dla młodzieży to także miejsce, w którym nauczy się radzenia sobie w sytuacjach, gdy ktoś zaproponuje mu narkotyki, jak nie rozwiązywać z ich pomocą jakiegoś problemu, który się pojawi itp.