Jak chronić swoje dziecko przed stresem?

Jest biologiczną reakcją organizmu, nieodłącznie związaną z naszym życiem, która ma zarówno negatywny, jak i pozytywny wydźwięk. Codzienne wyzwania czy zmiany, nowe otoczenie oraz wiele innych elementów wpływa na to, że się uruchamia. Stres nie kojarzy się tylko ze światem dorosłych – przeżywają go także dzieci i młodzież, a jego objawy mogą być różne. Podobnie jak ich rodzice czy inne starsze od nich osoby muszą uczyć się radzenia sobie z nim. Nie da się bowiem stresu całkowicie wyeliminować z życia, za to nadać mu właściwe miejsce – jak najbardziej.

Objawy stresu u dzieci i młodzieży

Z reguły na stres u dzieci i młodzieży wpływają różne życiowe sytuacje. Mogą to być konflikty w domu czy z rówieśnikami, wypadki losowe, śmierć kogoś bliskiego, rozwód rodziców, alkoholizm lub inne uzależnienie w rodzinie. Wywołują go także często nierealne oczekiwania rodziców wobec najmłodszych członków rodziny, emigracja jednego lub obu opiekunów albo zbyt duża ilość zajęć dodatkowych. Natomiast stres szkolny może wynikać z przejścia z jednego etapu edukacyjnego na kolejny, zmiany klasy/szkoły czy nawet klasówki, sprawdzianu, egzaminu, odpytywaniu przy tablicy itp.

O tym, że dzieci czy młodzież przeżywają nadmierny stres, świadczyć mogą takie objawy fizyczne jak np.:

• niepokój,
• paniczny lęk,
• niespodziewane zapominanie faktów, czy tego, co dziecko dowiedziało się w szkole,
• przyspieszone bicie serca,
• ból brzucha,
• nudności, zawroty głowy,
• omdlenia,
• ból pleców,
• zimne ręce,
• problemy z oddychaniem,
• większa podatność na infekcje (osłabiony układ immunologiczny).

Oprócz tego przekłada się on na sferę emocjonalną. Objawy stresu na tym tle występują czasami razem z fizycznymi, a niekiedy niezależnie od nich. Jednym z symptomów może być depresja. Do innych zaliczane jest niskie poczucie własnej wartości (do którego przyczyniają się także niepowodzenia czy rozczarowania dziecka lub nastolatka), gniew czy niepokój. Pierwszy z objawów manifestowany jest poprzez napady zmiennego nastroju, obarczanie winą innych, odgrywanie roli ofiary, wrogi stosunek do tych osób, które chcą pomóc. Niepokój za to można zauważyć przez obgryzanie paznokci, przesadne martwienie się, tiki nerwowe itd.

Skutki stresu w szkole

Mogą być krótko lub długookresowe – skutki stresu w szkole wpływają mniej lub bardziej na jego samopoczucie i zachowanie. Pierwsze z nich u dziecka będą objawiać się stanami lękowymi, kłamstwami, napadami płaczu czy wściekłości albo koszmarami. Z kolei u młodego człowieka efektem może być rozdrażnienie, przygnębienie, częste zapominanie, zmęczenie, wahania nastroju, problemy z koncentracją uwagi. Długookresowe skutki stresu w szkole wpływają na niższe wyniki w nauce, problemy zdrowotne uczniów czy sięganie po używki (alkohol, narkotyki), aby odreagować, co jednak często prowadzi ostatecznie do uzależnienia.

Jak pomóc dziecku radzić sobie ze stresem?

Dorośli powinni zwracać większą uwagę na to, co mówią w obecności dzieci i jak się zachowują w stosunku do siebie. Często przekazywane przez nich informacje o problemach finansowych czy innych odbijać się mogą na najmłodszych członkach rodziny. Współodczuwają oni nastrój i emocje rodziców bardziej niż nam się wydaje. Często też kopiują potem te zachowania.
Codzienna troska, wsparcie, poczucie bezpieczeństwa to więc niezwykle ważne sprawy, jakich dzieci potrzebują. Muszą wiedzieć, że mogą liczyć na pomoc bliskich im osób i umieć o nią poprosić. Pokazywanie im, w jaki sposób ze stresem radzą sobie osoby dorosłe, również jest cenną wskazówką.
Rodzice dopilnować powinni także, aby dziecko miało wystarczającą ilość snu, bo wtedy jego organizm odpowiednio się zregeneruje i będzie łatwiej radzić sobie ze stawianymi na co dzień wyzwaniami. Potrzebna jest mu także odpowiednia ilość aktywności fizycznej oraz relaksu.
Ponieważ nie da się całkowicie uchronić dzieci i młodzież przed stresem, warto wyposażyć je w narzędzia, dzięki którym łatwiej będzie im stawiać czoło trudnym sytuacjom. Jednym z nich jest wzmacnianie poczucia własnej wartości poprzez m.in. pochwały za najprostsze czynności czy zachowania w życiu codziennym. Ponadto ważna jest obserwacja dziecka, aby nie przegapić problemu, z którym nie umie sobie poradzić i dlatego nadmiernie się nim przejmuje.