Naturalne mieszanki ziołowe, które nie szkodzą – dopalacze bardzo często są w ten właśnie sposób reklamowane. Dla młodzieży, która jest chłonna różnych nowych doświadczeń, zwłaszcza jeśli mogą zagwarantować ekstremalne emocje, dopalacze nie kojarzą się z czymś niebezpiecznym dla zdrowia czy życia. Dlatego coraz większa liczba nastolatków co najmniej raz skusiła się na dopalacze, aby przekonać się jak działają. Zachowanie po dopalaczach jest bardzo różne. Niektórzy mają halucynacje, omamy, są w stanie euforii. U innych z kolei budzi się agresja i robią się niebezpieczni dla siebie oraz otoczenia.

Nastolatek pod wpływem dopalaczy

Sprzedawane jako produkty kolekcjonerskie, nawozy roślinne itd., dopalacze zawierają mieszanki różnych substancji chemicznych i ziół. Nie wszystkie pojawiają się na etykietach. Do tego jeszcze organizm każdego człowieka indywidualnie reaguje na tego rodzaju środki odurzające. O tym, że nastolatek jest pod wpływem dopalaczy lub że je często zażywa świadczy przede wszystkim zmiana jego zachowania. Staje się wówczas bardziej pobudzony, nadwrażliwy, jego nastrój jest zmienny – z euforii, radości wpada w przygnębienie, płacz, agresję. Ma również przekrwione źrenice i zaburzoną koordynację ruchową. Dodatkowo potrzebuje nagle więcej pieniędzy. Może też dojść do zatrucia dopalaczami. Objawy mogą być wtedy różne i zależą od rodzaju zażytej substancji. Mogą to być np.:

• gorączka,
• pobudzenie psychoruchowe,
• bezsenność,
• nadmierna wesołość,
• nadmierny smutek,
• poczucie pustki,
• nudności,
• wymioty,
• zawroty głowy,
• bełkotliwa mowa i splątanie,
• agresja,
• nietrzymanie moczu i kału,
• podwyższone ciśnienie,
• przyspieszone tętno,
• zawał serca.
• udar mózgu.

Rodzice w takiej sytuacji powinni jak najszybciej zareagować i udać się do placówki medycznej, gdzie lekarze udzielą pierwszej pomocy.

Wykrywanie dopalaczy w moczu – jednorazowe i wielorazowe zażycie

Jeśli pojawiają się podejrzenia, że nastolatek bierze dopalacze, można to sprawdzić robiąc badanie moczu lub krwi pod kątem tych właśnie toksycznych substancji. Część szpitali czy klinik oferuje już tego typu usługi. Badanie w kierunku obecności metabolitów dopalaczy w moczu wykonać można zarówno po jednorazowym zażyciu środków odurzających, jak i u osób, które przyjmują je regularnie. W pierwszym przypadku substancje te obecne są do 48 godzin w moczu, a w drugim – ich ślady utrzymują się nawet do 7 dni. Badanie przeprowadza się na podstawie niewielkiej ilości moczu (10-20 ml). Nie można go tylko niczym rozcieńczyć, bo wówczas wynik będzie niewiarygodny. Do placówki laboratoryjnej dostarczyć się go powinno maksymalnie w ciągu 3 dni, wcześniej przechowując w lodówce.

Od pierwszego razu do uzależnienia

Czasami młodemu człowiekowi wystarczy jednorazowa przygoda z dopalaczami. Inny będzie chciał częściej przeżywać stan, w jaki wprowadzić się można po zażyciu tych substancji psychoaktywnych. Uzależniają bowiem nie tylko składniki, jakie znajdują się w dopalaczach, ale i emocje, jakie się przeżywa.

W prowadzonym przez nas ośrodku dla trudnej młodzieży pomagamy młodym ludziom walczącym z różnymi nałogami. Jednym z nich jest uzależnienie od dopalaczy, które leczone jest w podobny sposób do uzależnień od pozostałych środków odurzających. To proces długi i złożony. Zazwyczaj pierwszą czynnością jest detoks, czyli oczyszczenie organizmu z pozostałości związków toksycznych. Odpowiednie nawodnienie (uzupełnienie elektrolitów) oraz podanie witam to kolejny krok. Podczas detoksu pojawić się mogą objawy zespołu abstynencyjnego, czyli reakcja organizmu wynikająca z braku dostarczenia mu uzależniającej substancji. Objawy fizyczne i psychiczne mijają po kilku dniach. Z tak oczyszczonym organizmem można rozpocząć dalsze leczenie. Terapia uzależnień młodzieży polega m.in. na regularnych spotkaniach z psychoterapeutą, jak i rówieśnikami z podobnym problemem. Jej celem jest przede wszystkim uświadomienie młodemu człowiekowi jakie są skutki zażywania dopalaczy: psychiczne, fizyczne oraz społeczne. Oprócz tego uczy się on radzić sobie z pokusami, z jakimi może spotkać się ponownie oraz rozwiązywania problemów bez pomocy tych środków psychoaktywnych.

Przemysł narkotykowy co jakiś czas wprowadza na rynek coraz to nowsze substancje zatruwające ludzki organizm. W ten sposób kilka lat temu do obrotu trafiły dopalacze. Nie ma w zasadzie jednej naukowej definicji mówiącej o tym, czym są te środki. Przyjmuje się, że jest to grupa różnych substancji (m.in. chemicznych) lub ich mieszanek o rzekomym lub faktycznym działaniu psychoaktywnym, które nie znajdują się na liście substancji kontrolowanych przepisami ustawy o przeciwdziałaniu narkotykom. Promowane są jako środki użyteczne i bezpieczne – najczęściej na różnych, specjalnie w tym celu założonych stronach internetowych, które w głównej mierze adresowane są do młodych odbiorców. Sprzedaje się je głównie w sklepach online oraz stacjonarnych smart shopach.

Prawo kontra producenci dopalaczy

Na świecie w różny sposób regulowane są kwestie związane z legalnością dopalaczy. W części państw takich jak np. Wielka Brytania można spotkać się z bardziej liberalnym podejściem. Są jednak i takie, w których szerokie spektrum składników wchodzących w skład dopalaczy jest zakazane i obowiązują określone restrykcje za handel nimi. Dotyczy to np. Szwecji, Irlandii czy Belgii. W Polsce nie ma ustawy jednoznacznie określającej kwestię dopalaczy. Nowelizowana była tylko kilka razy ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, według której są to tzw. środki zastępcze. Za wytwarzanie ich i wprowadzanie do obrotu na terenie Polski, jak również reklamowanie, promowanie czy sprzedaż osobom niepełnoletnim grozi wysoka kara finansowa lub kara pozbawienia wolności. Stosowane w dopalaczach substancje częściowo znalazły się już na liście zakazanych. Można do nich zaliczyć m.in.:

• BZP – benzylopiperazynę, która z reguły ma postać białego proszku, tabletek bądź kapsułek,
• mefedron,
• powój hawajski,
• kratom,
• szałwia wieszcza,
• substancja o nazwie JWH-018,
• Leonotis Leonurus – roślina będąca składnikiem gotowych mieszanek ziołowych przeznaczonych do palenia,
• Calea Zacatechichi – jeden ze składników mieszanek ziołowych.

Niestety producenci dopalaczy skutecznie omijają prawo, zmieniając co chwilę recepturę dopalaczy lub nie informując użytkowników o pełnym składzie udostępnianego produktu. Ten proceder utrudnia potem lekarzom udzielającym pierwszej pomocy osobom z objawami zatrucia dopalaczami rozszyfrowanie, jakie toksyczne substancje zawierał zażyty produkt.

Dopalacze – niebezpieczne dla zdrowia i życia

Gdyby dopalacze należały do grona produktów legalnych, wówczas na zamieszczonej na nich etykiecie znaleźlibyśmy informację o tym, że ich bezpieczne dla zdrowia i życia człowieka działanie potwierdziły badania laboratoryjne czy testy kliniczne, jak również określona grupa osób. Tymczasem na tych środkach odurzających nie ma po tym śladu. Jedyne informacje, jakie zamieszczają zazwyczaj producenci to „produkt kolekcjonerski”, „nie nadaje się do spożycia przez ludzi”. Znaleźć można również adnotację, żeby „w przypadku spożycia niezwłocznie udać się do lekarza”. Nie warto więc zwieść się szerzonej opinii, że dopalacze nie zaszkodzą, bo gdyby były to produkty całkowicie bezpieczne dla ludzi, to zostałyby zarejestrowane jako produkty przeznaczone do spożycia. Mimo kar jakie czekają na producentów i sprzedawców dopalaczy, biznes ten wcale nie podupada. W miejscach zamykanych punktów powstają nowe – pod innym szyldem.

Uzależnienie od dopalaczy – jeden ze skutków ich zażywania

Dopalacze jako trujące środki psychoaktywne mogą zaszkodzić już po pierwszym zażyciu. Każdy młody człowiek inaczej reaguje na tego typu substancje. Jednym ze skutków zażywania dopalaczy – poza wyniszczaniem organizmu, zmian w ośrodkowym układzie nerwowym – jest uzależnienie od tych substancji. Ich skład, jak i działanie w założeniu mają być jak najbardziej zbliżone do narkotyków. Ich częste przyjmowanie zamienia się więc w nałóg, który może zniszczyć życie młodemu człowiekowi. Prywatne ośrodki leczenia młodzieży to miejsca, gdzie można szukać pomocy dla nastolatków, które uzależniły się od dopalaczy. Najczęściej pierwszym krokiem do podjęcia terapii jest detoks, czyli usunięcie z organizmu młodego człowieka toksyn, które są jednym ze skutków zażywania dopalaczy. Po fizycznym oczyszczeniu, uzupełnieniu elektrolitów i witamin, psychoterapeuta proponuje spersonalizowaną formę dalszego leczenia. W zależności od stopnia uzależnienia od dopalaczy ustalana jest terapia indywidualna, grupowa – całodobowa (w trybie zamkniętym) lub doraźna.

Dopalacze to substancje psychostymulujące, które doprowadzić mogą do uzależnienia psychicznego i fizycznego. Skład chemiczny dopalaczy jest bardzo różny i na bieżąco modyfikowany. Składniki roślinne i chemiczne, z których powstają, nie są ograniczone prawem – i na tym właśnie bazują producenci dopalaczy, zmieniając co jakiś czas recepturę.

„Produkty kolekcjonerskie” o zabójczym działaniu

Sprzedawane są jako „produkty kolekcjonerskie” z informacją, że np. nie nadają się do spożycia lub w przypadku ich zażycia należy udać się do lekarza. Gdyby były bezpieczne – mogłyby zostać zarejestrowane jako substancja spożywcza. Niestety nie przechodzą prób laboratoryjnych czy testów na zwierzętach. Pierwszymi osobami, które je próbują, są zazwyczaj klienci, czyli najczęściej młodzi ludzie ze szkół gimnazjalnych i średnich.

Ilość wytwarzanych dopalaczy ciągle rośnie, a substancje jakie zawierają są bardzo trudne do wykrycia przez lekarzy, do których trafiają nastolatki z objawami zatrucia dopalaczami. Znajdujące się w nich toksyny niszczą organy wewnętrzne, powodują śmierć lub uzależniają. Mają działanie pobudzające, halucynogenne oraz uspokajające. Wpływają na wybrane obszary mózgu, trwale go uszkadzając oraz zaburzając prawidłowy rozwój młodego człowieka.

Różne postacie dopalaczy

Dopalacze dostępne są w różnej postaci. Mogą to być:

• tabletki – tzw. party pills, do połykani lub rozpuszczania w wodzie, składają się z mieszanki m.in. stymulantów, opioidów, halucynogenów, empatogenów w postaci np. TFMPP (Trifluoremetylofenyl) łączonego z BZP (Benzylopiperazyna),
• fajki i skręty,
• kapsułki – do połykania, np. z kratoma, mefedronu,
• susz/mieszanka ziołowa – spalana w postaci skrętów z bibuły lub w szklanych lufkach, na folii aluminiowej, oparta na wyciągach np. z muchomora czerwonego lub plamistego, szałwii wieszczej, kratoma, powoju hawajskiego,
• kadzidełka,
• mieszanki aromatyczne,
• pudry – zażywane nosowo z bufedronem, MDPV (MDDPK) lub innymi substancjami,
• kryształki – zażywane doustnie, w ich składzie jest np. mefedron, bufedron,
• proszek w torebce – do wdychania nosem, zawierający syntetyczną substancję TFMPP (Trifluoremetylofenyl), BZP (Benzylopiperazyna) lub mefedron, efedron,
• płyn podawany dożylnie – np. zawierający efedron, bufedron,
• znaczek do lizania – zawiera środki syntetyczne, konkretną (niezakazaną jeszcze) substancję,
• pigułki – zawierają środki syntetyczne w postaci jednej, konkretnej substancji, która nie została jeszcze zakazana np. efedron, mefedron,
• sól mineralna/do kąpieli – rozpuszczana w wodzie, w której składzie znajduje się np. mefedron.

Dopalacze najczęściej w swoim składzie zawierają więc związki pochodzące nie z jednej, tylko z wielu roślin. Dlatego m.in. po ich zażyciu pojawia się nadwrażliwość zmysłowa i huśtawka nastrojów.

Mocarz, nawóz roślinny, sole kąpielowe…

Skład chemiczny dopalaczy nigdy tak do końca nie jest znany. Ci, co sprzedają dopalacze twierdzą, że są to czyste substancje chemiczne do badań i analiz laboratoryjnych. Często zmieniają proporcje, aby uniknąć ograniczeń, jakie wprowadziła ustawa antynarkotykowa. Do tego pakują je w bezpieczne i dyskretne opakowania.

W internecie można je zakupić pod różnymi nazwami takimi jak np.:

• „kadzidełka”,
• „nawóz roślinny”,
• „sole kąpielowe”,
• „pożywka dla roślin”,
• „chemikalia do badań”,
• „do badań botanicznych”,
• „Mocarz”,
• „metkat”,
• „kicia”,
• „Spice”,
• „miau”,
• „M-Cat”,
• „Lady Salvia”,
• „magiczna roslinka”,
• „mef”,
• „Mefcia”.

Z tej listy do jednego z najgroźniejszych zaliczany jest „Mocarz”, w postaci zielonego suszu roślinnego, przeznaczonego do palenia. Po zażyciu go zmienia się samopoczucie i nastrój. Zwiększa się ciśnienie krwi, zaburzona zostaje koordynacja ruchowa i uwaga oraz pojawiają się zawroty głowy. Zagrożona jest nim przede wszystkim młodzież, u której po przyjęciu tej substancji uszkadza się trwale ośrodkowy układ nerwowy.

Terapia uzależnień młodzieży – czyli jak poradzić sobie z nałogiem

Jeśli ma miejsce zatrucie dopalaczami wówczas pierwszej pomocy trzeba szukać w szpitalu, przychodni lekarza rodzinnego lub innej medycznej placówce. Tam jednak tylko zwalcza się objawy zażywania dopalaczy. To jednak środki, które podobnie jak inne substancje psychoaktywne, przy częstym zażywaniu uzależniają. Ośrodek uzależnień młodzieży to miejsce, do którego trafiają nastolatki z takim właśnie problemem. Dla nich przeznaczona jest terapia uzależnień młodzieży, którą – w zależności od przypadku – przeprowadza się indywidualnie lub grupowo. W ośrodku leczenia uzależnień dla młodzieży przez całą dobę można liczyć na wsparcie specjalistów zajmujących się różnego rodzaju nałogami.

Dopalacze to grupa substancji pochodzenia roślinnego lub syntetycznego. Wykorzystuje się je w podobny sposób jak inne zakazane substancje psychoaktywne – chociażby narkotyki. Składniki dopalaczy są zazwyczaj legalne, jednak ich połączenie (modyfikacje w tym zakresie wykonywane są bardzo często) może okazać się zabójcze – zwłaszcza dla organizmu młodego człowieka. Producenci dopalaczy za wszelką cenę starają się, aby dawały podobne odczucia co narkotyki. Mimo iż na etykietach pigułek, soli do kąpieli, suszu czy innych form, pod jakimi sprzedawane są te substancje psychoaktywne, zamieszczają informację, że są „produktem kolekcjonerskim”, „nie do spożycia”, to ich przeznaczenie dla kupujących jest jednoznaczne.

Zaburzony rozwój psychiczny i fizyczny

Nawet jeśli dopalacze nie od razu spowodują objawy zatrucia, to jednak powoli będą wywoływać skutki uboczne. W miarę ich przyjmowania coraz bardziej osłabiać będą działanie ośrodkowego układu nerwowego i niszczyć również tkanki mózgu oraz serca. W przypadku młodzieży, która jest w okresie dojrzewania, zaburzają działanie układu nerwowego i hamują prawidłowy rozwój organizmu, w tym m.in. wzrost mięśni. Docelowo również przekładają się na opóźnione myślenie czy problemy z koncentracją.

Skutkiem zażywania dopalaczy są:

• obciążenie układu krążenia – przyspieszony rytm serca, podwyższone ciśnienie krwi,
• uszkodzenie serca,
• uszkodzenie naczyń krwionośnych,
• problemy z oddychaniem – ostre zmiany w układzie oddechowym wraz ze stanami zapalnymi, kaszlem, przewlekłym zapalaniem oskrzeli,
• odwodnienie organizmu – ponieważ zużywa on znacznie więcej energii niż zwykle, co przekłada się na większe i częstsze pocenie się oraz wzrost temperatury,
• przegrzanie się organizmu – jeśli osoba zażywająca dopalacze nie uzupełni płynów w organizmie,
• niewydolność nerek,
• nietrzymanie moczu oraz utrata kontroli nad innymi czynnościami fizjologicznymi,
• udar mózgu,
• niewydolność wątroby,
• brązowienie skóry,
• spadek wagi – zawarte w dopalaczach opioidy działają podobnie jak morfina i heroina, powodując zanik uczucia głodu,
• ogólne wyczerpanie organizmu.

Przedawkowanie dopalaczy pociąga za sobą bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia psychicznego i fizycznego – łącznie ze śmiercią.

Sięgam po dopalacze, bo…

Młodzież sięga po dopalacze z różnych względów – od zwykłej ciekawości, przez zyskanie w ten sposób zainteresowania lub uznania grupy czy problemów, z którymi nie radzi sobie w szkole czy w domu. Mają dać „kopa”, pobudzenie, uczucie „wszechmocy”, zapomnienie i przenieść w zupełnie inny wymiar. Pomóc lepiej się uczyć i przetrwać intensywne imprezy w gronie rówieśników. Tymczasem nie zawsze tak jest. Pod wpływem dopalaczy mogą wystąpić omamy, stany lękowe czy psychotyczne. Często następuje utrata kontaktu z rzeczywistością, a osoba, która zażyła dopalacze mówi rzeczy, które nie mają sensu, odczuwa irracjonalny strach. Zamiast euforii może też pojawić się agresja, której skutkiem będzie wyrządzenie sobie lub komuś innemu krzywdy.

Doprowadzić do uzależnienia

Ponieważ działanie dopalaczy z założenia ma być uzależniające – im częściej są przyjmowane, tym właśnie mogą w efekcie doprowadzić do takiego stanu. Uzależnić się można zarówno od samej substancji, jak i stanu emocjonalnego, w jaki wprowadza. Nastolatkami uzależnionymi od dopalaczy zajmują się m.in. prywatne ośrodki leczenia młodzieży. To również jeden z problemów, z jakimi zgłaszają się do nas rodzice z dziećmi, które popadły w sidła tego nałogu. Prowadzony przez nas ośrodek dla trudnej młodzieży posiada odpowiednią kadrę oraz zaplecze do tego, aby zająć się każdym takim przypadkiem. Specjaliści od uzależnień w pierwszej kolejności zaproponują detoksyzacje, czyli oczyszczenie organizmu z toksyn, jakie zalegają w organizmie, a potem dalsze leczenie. Terapia uzależnień młodzieży w zakresie dopalaczy jest bardzo podobna do tej, jaka stosowana jest w przypadku innych środków psychoaktywnych.

Pewnych zmian, jakie zaszły pod wpływem dopalaczy w mózgu już nie da się cofnąć. Warto jednak powalczyć o to, aby przerwać proces wyniszczania psychicznego i fizycznego organizmu, zanim będzie za późno…

Rozterki emocjonalne i egzystencjalne, potrzeba akceptacji ze strony grupy rówieśniczej, chęć należenia do niej, brak asertywności, burza hormonalna – przyczyn z jakich młodzież sięga po dopalacze jest bardzo wiele. Nastolatki to najczęstsze ofiary tych środków o działaniu psychoaktywnym. Ich działanie na organizm człowieka można porównać do tego, jak zachowuje się on pod wpływem narkotyków i alkoholu.

Zmienność nastroju i inne zaburzenia

Dopalacze po spożyciu wywołują nadwrażliwość zmysłową oraz zmienność nastrojów. Poczucie euforii, podniecenia, nadmierna wesołość może nagle zmienić się w przygnębienie, pustkę, apatię czy stany depresyjne. Zawarte w dopalaczach substancje nie pozostają obojętnie dla organizmu nastolatka. Ich zażycie powoduje przyspieszony oddech, wzrost ciśnienia krwi i przyspieszenie tętna. Mogą również doprowadzić do:

• omdlenia,
• osłabnięcia,
• odrętwienie ciała,
• skoków temperatury – w tym do przegrzania organizmu, czyli hipotermii, która może doprowadzić do śmierci,
• nudności,
• wymiotów,
• bóli ciała,
• przewlekłego wysięku nosa,
• drżenia całego ciała.

Zaburzona zostaje również koordynacja ruchowa, co może doprowadzić do różnego rodzaju urazów. Bywa, że osoba pod wpływem dopalaczy nie kontroluje naturalnych czynności fizjologicznych. Zwieracze nie wytrzymują i wówczas pojawia się m.in. nietrzymanie moczu.

Objawy dopalaczy to także czasami napady uporczywego kaszlu, jak również przekrwienie gałek ocznych i spojówek oraz charakterystyczne szerokie źrenice. Ich spożycie może wywoływać także wzmożone pocenie się i większe łaknienie, ból i zawroty głowy.

Bełkotliwy słowotok, halucynacje i omamy

Dopalacze dają też pobudzenie i wielomówność – bełkotliwy słowotok. Zaburzają koordynację ruchowa, co niestety może wiązać się z niebezpieczeństwem urazów. Podobny skutek mogą przynieść napady agresji czy złości. W niektórych przypadkach pojawia się uczucie lęku i bezsenność.

Ponieważ dopalacze bazują na składnikach, jakie wykorzystywane są m.in. do produkcji narkotyków, to efektem tego może być np. psychoza amfetaminowa. Oznacza ona (m.in. przerażające) halucynacje wzrokowe, słuchowe, węchowe czy dotykowe, jak również urojenia prześladowcze. Ich zażycie powoduje także omamy.

Śpiączka, udar mózgu, zapaść, zgon

W najgorszych przypadkach po zażyciu dopalaczy młody człowiek może zapaść w śpiączkę, dostać udaru mózgu czy zawału serca. Są również przypadki zatrucia dopalaczami, które kończą się zapaścią czy śmiercią.

Charakterystyczne objawy dopalaczy to również:

• rozszerzone źrenice,
• nadmierna potliwość,
• suchość w ustach,
• nadmierny apetyty,
• brak apetytu,
• spadek wagi ciała,
• blada, ziemista cera,
• krosty i owrzodzenia,
• sztywność mięśni,
• drżenia,
• nawracające drgawki,
• suchość jamy ustnej,
• przekrwienie gałek ocznych i spojówek

Stosowanie tych środków przez dłuższy czas może spowodować poważne problemy z układem krążenia, oddychania czy nawet doprowadzić do zapaści, śpiączki czy śmierci. Nawet jedna okazja do spróbowania tego typu substancji może skończyć się tragicznie. Nigdy bowiem nie wiadomo jakie toksyczne substancje zostały wykorzystane do produkcji danego dopalacza.

Pomoc – gdzie jej szukać?

Problem dopalaczy jest złożony. Pomocy zazwyczaj w pierwszej kolejności trzeba szukać w placówkach medycznych, gdzie leczone są objawy zatrucia dopalaczami. Jeśli zażywanie dopalaczy trwa już od dłuższego czasu, to dodatkowo w grę wchodzić może uzależnienie od nich. Wówczas najlepszym miejscem jest ośrodek leczenia uzależnień dla młodzieży taki jak nasza placówka. Skutki zażywania dopalaczy dotyczą nie tylko sfery fizycznej, ale i psychicznej. To substancje psychoaktywne, od których uzależnić się można równie łatwo, jak od narkotyków, leków czy alkoholu. Rozwiązaniem jest indywidualna lub grupowa terapia uzależnień młodzieży. Przebiega ona w podobny sposób jak w przypadku uzależnienia od innych substancji psychostymulujących. Jej celem jest m.in. uświadomienie sobie szkód, jakie spowodowane są braniem dopalaczy, nauczenie się funkcjonowania bez tych substancji. Walka z uzależnieniem od dopalaczy polega także na wyuczeniu radzenia sobie z negatywnymi emocjami, pojawiającym się głodem, objawami abstynencyjnymi czy pokusami, jakie mogą pojawić się w powrocie do środowiska.

Dopalacze to mieszanki różnych substancji chemicznych i roślinnych, często zmienianych pod względem składu. Mimo iż opierają się na legalnych składnikach i sprzedawane są (dla ominięcia przepisów prawnych) jako produkty kolekcjonerskie, to jednak ich połączenie według różnych receptur może przynieść tragiczne w skutkach konsekwencje. Przyjmowanie dopalaczy zawsze wiąże się z narażeniem na utratę zdrowia lub życia. Tzw. nowe narkotyki są niezwykle niebezpiecznymi substancjami psychoaktywnymi, które silnie oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy, czyli mózg. Łatwo jest je przedawkować, co w konsekwencji odbija się na zdrowiu psychicznym i fizycznym. Ze względu na rodzaj działania dzieli się je na trzy grupy:

• pobudzające,
• halucygenne,
• uspokajające.

Taka mieszanka powoduje, że mózg mniej więcej w tym samym czasie otrzymuje zupełnie sprzeczne informacje.

Trwałe zmiany w mózgu

W przypadku młodego człowieka w okresie dojrzewania, u którego mózg cały czas się jeszcze rozwija, branie dopalaczy prowadzi do trwały zmian funkcji ośrodkowego układu nerwowego. Powodują one zaburzenia świadomości, a szczególnie niebezpieczne są wtedy, gdy przyjmowane są jednocześnie z innymi lekami, alkoholem czy narkotykami. Doprowadzają do zaburzeń w obrębie mózgu, a więc:

• uszkadzają pamięć,
• uszkadzają ośrodki mowy,
• zaburzają koncentrację.

Dopalacze jako substancje o działaniu psychostymulującym, czyli podobnym do narkotyków, wywołują efekt halucynogenny i psychodeliczny. Uzależnienie od dopalaczy zwiększa zagrożenie wystąpieniem psychozy schizrofrenicznej. Znajdujące się w nich kannabinoidy na tym etapie rozwoju mogą sprzyjać pojawieniu się zespołów psychotycznych oraz zaburzeniom pamięci. Przekłada się to w następstwie na problemy z uczeniem się czy koncentracją.

Zaburzenia układu nagrody

Układ nagrody to bardzo ważne miejsce w mózgu. To dzięki niemu odczuwa się szczęście, radość, za co odpowiadają takie hormony jak serotonina i endorfina. Bodziec, jakim jest dopalacz zaburza jego prawidłowe działanie. Układ nagrody u każdego człowieka powoduje to, że szuka się rzeczy, które pozwolą mu osiągnąć przyjemność. Dlatego właśnie niektórzy wpadają w uzależnienia. W przypadku dopalaczy działa to podobnie. Najpierw nastolatek poszukuje źródła zaspokojenia przyjemności, jakim są dopalacze. A kiedy je znajdzie, uzyskuje satysfakcję z zaspokojenia potrzeby i obniża napięcie.

Zagrożenie dla siebie i innych

Objawy zażywania dopalaczy są bardzo specyficzne. Substancje te najczęściej wywołują nienaturalną nadpobudliwość, euforię, zmienność nastroju – od radości po stany przygnębienia, depresyjne czy omamy. Bardzo często efektem zażycia dopalaczy jest również agresja. Młody człowiek może zrobić krzywdę nie tylko sobie, tracąc kontrolę nad własnym ciałem, ale również innym. Napady agresji, lękowe, paniki mieszają się z zagubieniem, uczuciem pustki, halucynacjami – słyszeniem i widzeniem czegoś, co tak naprawdę nie istnieje.

Zatrucie dopalaczami i uzależnienie od nich kontra specjalistyczna pomoc

Bóle głowy, nudności, ból w klatce piersiowej, zaburzenie ciśnienia tętniczego – to przykładowe objawy zatrucia dopalaczami. Zdarza się, że pojawia się także udar mózgu, śpiączka, zawał serca czy nawet zgon. Każdy organizm charakteryzuje bowiem inna reakcja na te substancje psychoaktywne.

W przypadku zatrucia dopalaczami osoba uzależniona od nich najpierw trafia do ośrodka zdrowia lub szpitala, gdzie usuwane są objawy. Kolejnym krokiem jest detoks po dopalaczach, czyli oczyszczenie organizmu z toksycznych substancji. Dopiero potem w ośrodku uzależnień dla młodzieży młody pacjent rozpoczyna odwyk. Sam proces leczenia jest złożony. Polega m.in. na tym, aby nauczyć się żyć w abstynencji. Terapia uzależnień młodzieży daje również szanse na to, aby nastolatek dowiedział się, jakie są efekty spożywania substancji psychoaktywnych, jak bardzo negatywnie mogą zmienić jego życie, że można poradzić sobie z różnymi trudnymi sytuacjami bez ucieczki do nich. Osoby uzależnione od dopalaczy podlegają też obserwacji pod kątem tego, w jakim są stanie psychicznym.

Ośrodek dla trudnej młodzieży taki jak nasz to miejsce, gdzie można szukać pomocy dla nastolatków, które są uzależnione od dopalaczy.  Warto pamiętać o tym, że z powodu częstych i silnych halucynacji zmiany, jakie zachodzą w mózgu, są nieodwracalne.

Dopalacze to kolejne po narkotykach środki odurzające, które wciągają w nałóg coraz młodsze osoby. Głównymi ich adresatami są uczniowie gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, jednak zdarza się, że przygodę z nimi zaczynają również dzieci z podstawówki. Zwłaszcza, że dopalacze kojarzone są przez młodych ludzi głównie jako tzw. energetyki, czyli substancje, które podnoszą poziom energii, a nie produkty trujące. Występują w różnej postaci – od białego proszku, kapsułek lub tabletek po susz roślinny (liście, nasiona, ekstrakt, skręty) czy grzybów. Korzystanie z nich na dłuższą metę może bardzo poważnie zagrozić ich zdrowiu i życiu, a nierzadko konsekwencją jest też terapia uzależnień młodzieży w ośrodku odwykowym.

Jakie są objawy zażywania dopalaczy

Objawy zażywania dopalaczy nie zawsze są łatwe do wychwycenia. Dużo bowiem zależy od tego, jaka substancja została wzięta oraz od indywidualnych cech organizmu.

Z pewnością jednak do najbardziej charakterystycznych objawów zażywania dopalaczy zaliczyć można:

• gwałtowny wzrost temperatury,
• pobudzenie psychiczne i ruchowe,
• problemy ze snem,
• nadmierną wesołość,
• nadmierny smutek,
• poczucie pustki,
• nudności i wymioty,
• zawroty głowy,
• halucynacje,
• omamy wzrokowe i słuchowe,
• szczękościsk,
• bełkotliwą mowę i splątanie,
• agresję,
• trudności z trzymaniem moczu i kału,
• podwyższone ciśnienie,
• przyspieszone tętno.

Wśród najgroźniejszych skutków zażywania dopalaczy wymienia się utratę świadomości, zawał serca i udar mózgu.

Zachowanie inne niż zwykle

Na co jeszcze warto zwracać uwagę? Przede wszystkim obserwować czujnie codzienne zachowanie dziecka:

• czy coś się w nim zmieniło,
• w jakim stanie wraca do domu i czy nie unika kontaktu z rodzicami,
• z kim się kontaktuje, spotyka – czy nagle nie zmienił otoczenia,
• czy nagle nie potrzebuje więcej pieniędzy,
• czy w jego pokoju nie pojawiły się jakieś dziwne przedmioty np. susz, fajki do palenia itd.,
• czy nie pachnie „dziwnie” np. substancjami chemicznymi, ziołami.

Każda, nawet najmniejsza, zmiana może być bodźcem, aby zainteresować się, czym jest spowodowana.

Testy z krwi, moczu i śliny

Wszelkie niepokojące sygnały i podejrzenia czy dziecko bierze dopalacze może wyjaśnić test z krwi, moczu czy śliny. Wykonuje je coraz więcej placówek laboratoryjnych/medycznych.

Np. badanie w kierunku obecności metabolitów dopalaczy w moczu można wykonać zarówno u osób, które zażyły je raz, jak i stale je przyjmujących. Aby potwierdzić rzetelnym wynikiem wystarczy niewielka ilość moczu, czyli około 10-20 ml. Próbka do badań może być pobrana o dowolnej porze dnia i nocy. Później jednak trzeba ją przechowywać w lodówce i dostarczyć najpóźniej w ciągu 3 dni do laboratorium. Z badania krwi również wyjdzie, jakie substancje zostały zażyte. Testy nie wskażą konkretnego dopalacza, ale za to pozwolą na ujawnienie ich syntetycznych czy ziołowych składników. Dynamika zmieniania receptur dopalaczy jest bardzo duża. To ciągle otwarty katalog produktów – najczęściej środków syntetycznych – i czasami wystarczy drobna modyfikacja ich składu, aby stworzyć całkowicie nową, nieodnotowaną nigdzie substancję.

Detoks i terapia uzależnień młodzieży

Tolerancja organizmu na dopalacze rośnie bardzo szybko. Zawarte w nich substancje chemiczne i związki pochodzenia roślinnego powodują, że młody człowiek zaczyna odczuwać coraz większą potrzebę zażycia. Często też eksperymentuje z różnymi rodzajami dopalaczy. Dostęp do nich jest bardzo łatwy – sklepy internetowe, stacjonarne, dealerzy w szkole, na osiedlu… Ratunkiem w takiej sytuacji może być ośrodek leczenia uzależnień dla młodzieży. To w takiej placówce przeprowadza się detoksyzacje, czyli odtrucie organizmu z toksyn, jakie w nim zalegają w wyniku zażywania dopalaczy. Oczyszczanie z nich organizmu trwa zazwyczaj kilka dni i odbywa się pod specjalistyczną opieką medyczną. Następnie można podjąć dalsze leczenie. Terapia uzależnień młodzieży dopasowywana jest przede wszystkim do stopnia uzależnienia od dopalaczy. Obejmuje spotkania indywidualne (z psychoterapeutą) i grupowe (z innymi osobami uzależnionymi). Jej celem jest przede wszystkim zrozumienie przez młodego człowieka jak wielką szkodę mogą wyrządzić dopalacze w jego życiu oraz co i jak może zrobić, aby poradzić sobie bez nich na co dzień w różnych sytuacjach: towarzyskich, problemowych itd.

Substancje syntetyczne i ziołowe zawarte w dopalaczach działają ze wzmożonym nasileniem na organizm człowieka. Dużo zależy od tego, jakie są indywidualne predyspozycje każdego organizmu oraz od tego, jaka mieszanka składników zastała zastosowana w danym dopalaczu.

Toksyczne mieszanki substancji chemicznych i ziołowych

Dopalacze tworzone są przez substancje z takich grup jak:

• fenetyloaminy,
• katynony,
• piperazyny,
• tryptaminy,
• syntetyczne kannabinoidy.

Najczęściej w składzie tych środków odurzających spotkać można fenetyloaminy, N-benzylopiperazyny (BZP), syntetyczne katynony oraz syntetyczne kannabinoidy.

Podobnie jak substancje pozyskiwane chemicznie działają ich odpowiedniki naturalne, czyli pochodzące z roślin. Kannabinoidy np. powszechnie występują w konopiach indyjskich, czyli najbardziej znanych narkotykach na świecie. Substancje syntetyczne, które używane są do produkcji dopalaczy znajdują się także w mieszankach z nikotyną, kofeiną czy tramadolem.

Część substancji syntetycznych z dopalaczy ma działanie podobne do amfetaminy, LSD, kokainy, haszyszu.

Jeśli chodzi o składniki ziołowe, na których bazują dopalacze, to najczęściej są to:

• szałwia wieszcz,
• powój hawajski,
• karatom
• muchomor czerwony,
• muchomor plamisty.

Zdrowie i życie na włosku

Biorąc pod uwagę, że producenci dopalaczy nie umieszczają na etykietach swoich produktów dokładnych informacji na temat składników, jakie tworzą (część nawet celowo nie wymieniają), leczenie objawów zatrucia dopalaczami to często błądzenie po omacku przez lekarzy. Nie ma bowiem jednego wzorca, według którego pomaga się w tego typu przypadkach. Zawarte w dopalaczach substancje syntetyczne mają szerokie spektrum oddziaływania na organizm. Do tego jeszcze nie zbadano do tej pory wszystkich skutków ich długotrwałego używania. W sytuacjach, kiedy młodzież łączy dodatkowo dopalacze z innymi substancjami psychoaktywnymi: narkotykami czy alkoholem, dochodzi do zatruć, które zagrażają już życiu. Właśnie w konsekwencji interakcji dopalaczy z innymi substancjami psychoaktywnymi dochodzi do ciężkich zatruć, które zagrażają życiu.

Toksyczność dopalaczy jest tak wielka, że uszkadzają one np. tkankę mięśniową, doprowadzają do niewydolności nerek.

Powikłania, jakie występują po zażyciu dopalaczy, to najczęściej m.in.:

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe (biegunka, wymioty),
• wzrost lub spadek ciśnienia tętniczego,
• problemy z oddychaniem,
• napady drgawkowe,
• bole głowy,
• bóle w klatce piersiowej,
• lęki,
• duszność,
• zaburzenie świadomości,
• znużenie i brak chęci do działania,
• trudności z koncentracją uwagi.

Jednym z najbardziej niebezpiecznych dopalaczy syntetycznych jest mefedron. Zatrucie nim doprowadzić może do zagrażającej życiu hiponatremii, czyli niedoboru sodu we krwi. Mefedron zwiększa ciśnienie tętnicze, co z kolei negatywne wpływa na funkcjonowania mózgu i skończyć się może jego udarem krwotocznym.

Znajdujące się w dopalaczach tryptaminy działają podobne do LSD, czyli w „łagodniejszej” wersji mogą doprowadzić do nudności, wymiotów czy biegunki, w zdecydowanie groźniejszej – do zespołu serotoninowego, który może prowadzić do śmierci.

Dopalacze też wywołują u młodych ludzi napady agresji, nieświadomego samookaleczania się. Nastolatki pod wpływem dopalaczy stają się niebezpieczne zarówno dla siebie, jak i dla otoczenia. Skutkiem zażywania dopalaczy są też próby samobójcze czy samobójstwa. Działanie tych środków odurzających polega bowiem także na tym, że zmieniać się może nastrój – po euforii nagle pojawiają się czarne myśli, zachowania depresyjne.

Zainterweniować we właściwym momencie

Ośrodki odwykowe dla młodzieży od kilku lat pomagają nastolatkom – w głównej mierze uczniom gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych – w walce z uzależnieniem od dopalaczy. Ich działanie jest bardzo zbliżone do narkotyków. Łatwo więc potrafią uzależnić psychicznie i fizycznie. Podjęcie w porę leczenia i terapii uzależnień dla młodzieży może uratować młodemu człowiekowi życie. Wyniszczające działanie dopalaczy jest bardzo groźne dla zdrowia i życia nastolatka, który jest w okresie dojrzewania. Poza hamowaniem rozwoju fizycznego i psychicznego, częste zażywanie dopalaczy uszkadza praktycznie wszystkie organy wewnętrzne. W ośrodku uzależnień dla młodzieży młody pacjent pod okiem specjalistów ma szansę uporać się z nałogiem i nauczyć się żyć bez niego.