Substancje syntetyczne i ziołowe zawarte w dopalaczach działają ze wzmożonym nasileniem na organizm człowieka. Dużo zależy od tego, jakie są indywidualne predyspozycje każdego organizmu oraz od tego, jaka mieszanka składników zastała zastosowana w danym dopalaczu.

Toksyczne mieszanki substancji chemicznych i ziołowych

Dopalacze tworzone są przez substancje z takich grup jak:

• fenetyloaminy,
• katynony,
• piperazyny,
• tryptaminy,
• syntetyczne kannabinoidy.

Najczęściej w składzie tych środków odurzających spotkać można fenetyloaminy, N-benzylopiperazyny (BZP), syntetyczne katynony oraz syntetyczne kannabinoidy.

Podobnie jak substancje pozyskiwane chemicznie działają ich odpowiedniki naturalne, czyli pochodzące z roślin. Kannabinoidy np. powszechnie występują w konopiach indyjskich, czyli najbardziej znanych narkotykach na świecie. Substancje syntetyczne, które używane są do produkcji dopalaczy znajdują się także w mieszankach z nikotyną, kofeiną czy tramadolem.

Część substancji syntetycznych z dopalaczy ma działanie podobne do amfetaminy, LSD, kokainy, haszyszu.

Jeśli chodzi o składniki ziołowe, na których bazują dopalacze, to najczęściej są to:

• szałwia wieszcz,
• powój hawajski,
• karatom
• muchomor czerwony,
• muchomor plamisty.

Zdrowie i życie na włosku

Biorąc pod uwagę, że producenci dopalaczy nie umieszczają na etykietach swoich produktów dokładnych informacji na temat składników, jakie tworzą (część nawet celowo nie wymieniają), leczenie objawów zatrucia dopalaczami to często błądzenie po omacku przez lekarzy. Nie ma bowiem jednego wzorca, według którego pomaga się w tego typu przypadkach. Zawarte w dopalaczach substancje syntetyczne mają szerokie spektrum oddziaływania na organizm. Do tego jeszcze nie zbadano do tej pory wszystkich skutków ich długotrwałego używania. W sytuacjach, kiedy młodzież łączy dodatkowo dopalacze z innymi substancjami psychoaktywnymi: narkotykami czy alkoholem, dochodzi do zatruć, które zagrażają już życiu. Właśnie w konsekwencji interakcji dopalaczy z innymi substancjami psychoaktywnymi dochodzi do ciężkich zatruć, które zagrażają życiu.

Toksyczność dopalaczy jest tak wielka, że uszkadzają one np. tkankę mięśniową, doprowadzają do niewydolności nerek.

Powikłania, jakie występują po zażyciu dopalaczy, to najczęściej m.in.:

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe (biegunka, wymioty),
• wzrost lub spadek ciśnienia tętniczego,
• problemy z oddychaniem,
• napady drgawkowe,
• bole głowy,
• bóle w klatce piersiowej,
• lęki,
• duszność,
• zaburzenie świadomości,
• znużenie i brak chęci do działania,
• trudności z koncentracją uwagi.

Jednym z najbardziej niebezpiecznych dopalaczy syntetycznych jest mefedron. Zatrucie nim doprowadzić może do zagrażającej życiu hiponatremii, czyli niedoboru sodu we krwi. Mefedron zwiększa ciśnienie tętnicze, co z kolei negatywne wpływa na funkcjonowania mózgu i skończyć się może jego udarem krwotocznym.

Znajdujące się w dopalaczach tryptaminy działają podobne do LSD, czyli w „łagodniejszej” wersji mogą doprowadzić do nudności, wymiotów czy biegunki, w zdecydowanie groźniejszej – do zespołu serotoninowego, który może prowadzić do śmierci.

Dopalacze też wywołują u młodych ludzi napady agresji, nieświadomego samookaleczania się. Nastolatki pod wpływem dopalaczy stają się niebezpieczne zarówno dla siebie, jak i dla otoczenia. Skutkiem zażywania dopalaczy są też próby samobójcze czy samobójstwa. Działanie tych środków odurzających polega bowiem także na tym, że zmieniać się może nastrój – po euforii nagle pojawiają się czarne myśli, zachowania depresyjne.

Zainterweniować we właściwym momencie

Ośrodki odwykowe dla młodzieży od kilku lat pomagają nastolatkom – w głównej mierze uczniom gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych – w walce z uzależnieniem od dopalaczy. Ich działanie jest bardzo zbliżone do narkotyków. Łatwo więc potrafią uzależnić psychicznie i fizycznie. Podjęcie w porę leczenia i terapii uzależnień dla młodzieży może uratować młodemu człowiekowi życie. Wyniszczające działanie dopalaczy jest bardzo groźne dla zdrowia i życia nastolatka, który jest w okresie dojrzewania. Poza hamowaniem rozwoju fizycznego i psychicznego, częste zażywanie dopalaczy uszkadza praktycznie wszystkie organy wewnętrzne. W ośrodku uzależnień dla młodzieży młody pacjent pod okiem specjalistów ma szansę uporać się z nałogiem i nauczyć się żyć bez niego.

Dokładny skład dopalaczy ciągle nie jest znany, bo … ciągle się zmienia. Producenci tych środków odurzających modyfikują receptury, aby omijać przepisy prawa. Część substancji, na których bazują dopalacze została bowiem uznana już za nielegalne (kilkakrotna nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii). Mimo to nadal w obiegu krąży wiele produktów pod różną postacią, którymi przede wszystkim zatruwają się uczniowie szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.

Co kryją w sobie dopalacze?

Z czego są zrobione dopalacze i jak oddziałują na organizm człowieka? To wiadomo dopiero w momencie, kiedy trafiają na rynek. A zwłaszcza wtedy, gdy dochodzi do zatrucia dopalaczami. W ich składzie znaleźć można takie substancje, jak m.in.:

• Benzylopiperazyna (BZP) – to substancja wyłącznie syntetyczna, którą produkuje się w laboratoriach. Występuje w postaci białego proszku, dostępna jest najczęściej w formie tabletek w połączeniu z TFMPP, a jej działanie jest zbliżone do amfetaminy, tylko nieco słabsze. Skutki uboczne dopalaczy z jej zawartością to głownie poważne konsekwencje fizjologiczne. Obejmują one m.in. zaburzenia funkcjonowania mózgu, układu krążenia czy uszkodzenia nerek. Skutkują np. bólem głowy, brzucha, nudnościami, wymiotami, brakiem apetytu, stanami lękowymi rozdrażnieniem, odwodnieniem organizmu czy kołataniem serca;
• mefedron – organiczny związek chemiczny, po jego zażyciu zdarzyły się już przypadki zgonu. Zbyt wysokie ciśnienie krwi skutkowało wylewem. Przyjmowanie tej substancji powoduje np. krwawienie z nosa, pieczenie nosa, halucynacje, wysypki, nadpobudliwość, urojenia, paranoje;
• metylon – empatogenna substancja psychoaktywna, pochodna amfetaminy, która działa pobudzająco. Wywołuje euforię, radość, miłości i szczęście;
• Szałwia wieszcza (Salvia divinorum) – to roślina, która naturalnie rośnie w Meksyku, w dopalaczach wykorzystuje się jej ekstrakty i susze. Jej głównym składnikiem aktywnym jest salvinorin. Efekty działania szałwii wieszczej są różne – zależą od indywidualnych cech organizmu, nastroju w momencie jej przyjęcia i dawki. Alkaloid, który zawiera ta roślina wywołuje silny efekt halucynogenny, powoduje utratę kontroli nad zachowaniem i zaburzenia koordynacji ruchowej. Po zapaleniu skręta z szałwii wieszczej nawet przez kilka godzin utrzymuje się silny ból głowy. Przyczyna tego stanu to wdychanie wraz z dymem różnych produktów spalania;
• Powój hawajski (Argyreia nervosa) – może wywołać diametralnie różne objawy działania u różnych osób. Kiedy nasila się działanie psychodeliczne, pojawiają się silne halucynacje wzrokowe i słuchowe, a także bezsenność i silna potrzeba masowania swoich mięśni. Efekty odurzające mogą trwać od 4 do nawet 14 godzin. Odnotowuje się po nim m.in. ostre stany psychotyczne, uporczywe myśli i działania samobójcze. Efektem przedawkowania są nudności, wymioty, biegunki, skurcze i bóle brzucha. Mogą pojawić się także trudności z oddychaniem, uczucie swędzenia i mrowienia ciała.
• Calea zacatechichi – działa podobnie jak marihuana, powoduje lekką euforię oraz może wywoływać różne reakcje alergiczne. Zaburza świadomość i percepcję, dlatego nie powinno się pod jej wpływem prowadzić pojazdów. Skutkiem wzięcia dopalaczy z tą rośliną może być np. ogólne osłabienie fizyczne, zawroty głowy, senność, wymioty, wysypkę, podrażnienie skóry;
• Muchomor czerwony (Amanta Muscaria) – wywołuje charakterystyczny stan odurzenia, przypominający stan upojenia alkoholowego. U osoby pod wpływem tej substancji poprawia się humor i robi się nadmierna gadatliwa. Potem pojawiają się halucynacje wzrokowe i słuchowe. Niektórzy mogą odczuwać silne pobudzenie psychomotoryczne lub nawet wpadać szał. Nadmierne rozdrażnienie uwrażliwia wszystkie zmysły, przez co nawet ciche lub umiarkowane dźwięki czy naturalne oświetlenie bardzo przeszkadzają. Skutki uboczne dopalaczy z tym składnikiem to m.in.: nagłe osłabienie, zaburzenie równowagi, nadpotliwość, zawroty głowy, nudności, biegunka, niskie ciśnienie krwi, wymioty, przyśpieszenie tętna, wyższa temperatura ciała (nawet do 40 stopni C), suchość w jamie ustnej, zaczerwienienie skóry, śpiączka, zaburzenia oddechu;
• Kratom – to drzewo liściaste, uważane za łagodniejszą formę opium. Działa stymulująco i depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Mała ilość lekko pobudza, a większa wywołuje euforię, błogostan i senność. Jeśli chodzi o działania niepożądane to są to np.: zaburzenia perystaltyki jelit, wymioty, brązowienie skóry, obniżenie sprawności psychomotorycznej;
• JWH-073 – JWH-018 – działa podobnie jak marihuana, powoduje wzrost ciśnienia, przekrwienie gałek ocznych, zaburza uwagę i koordynację ruchową, tętno jest przyspieszone, pojawić się może również apatia, dekoncentracja, lęki urojenia. Może uzależniać psychiczne oraz inicjować choroby psychiczne;
• pestycydy – to substancje znajdujące się m.in. w nawozach roślinnych (pod takim hasłem są też sprzedawane dopalacze), a zatrucie nimi powoduje zapalenie skóry, zmiany w morfologii krwi, osłabienie organizmu, bóle i zawroty głowy, przewlekły nieżyt żołądka, zaburzenia pracy serca itd.;
• mieszanki ziołowe – mają lekko psychodeliczne działanie, podobne do konopi indyjskich. Działania niepożądane to np.: bóle głowy, bóle w okolicach klatki piersiowej, problemy z oddychaniem, koncentracją, znużenie i brak chęci do działania;
• TFMPP-3 – Trifluorometylofenylpiperazyna – to kolejna chemiczna substancja psychoaktywna, działająca stymulująco na ośrodkowy układ nerwowy. Do skutków ubocznych dopalaczy z tym składnikiem zalicza się m.in. bóle głowy, migreny, brak apetytu, problemy ze snem, wymioty.
• Lion (Lion’s Tail, Lion’s Ear, Wild Dagga, /Leonotis Leonurus/) – roślina, po zażyciu której najczęściej odczuwa się euforię, zaburzona jest świadomość i percepcja, ma działanie uzależniające podobne do uzależnienia nikotynowego, zażycie większych dawek może wywołać nudności i wymioty.

W procesie wytwarzania dopalaczy wykorzystuje się także pierwiastki chemiczne, takie jak np. ołów, rtęć. Niestety nie ma żadnej kontroli nad produkcją dopalaczy. Powstają one w innymi procesie niż standardy, w jakich wytwarzane są leki farmaceutyczne.

Ośrodek leczenia uzależnień dla młodzieży – częsty finał zażywania dopalaczy

Poza zaburzeniem świadomości, percepcji, trwałymi zmianami, jakie zachodzą w mózgu i innymi objawami zażywania dopalaczy, substancje te w wielu przypadkach powodują też uzależnienie. To utrata kontroli nad częstotliwością i dawkami tych środków odurzających, która swój finał często ma w ośrodkach odwykowych dla młodzieży. W takich właśnie placówkach młodzi ludzie mogą szukać pomocy specjalistów zajmujących się terapią uzależnień młodzieży. Jedną z ich jest nasz ośrodek leczenia uzależnień.

Po to, aby się lepiej uczyć, dla wyluzowania, do poprawienia sobie humoru, bycia zabawnym, bardziej energicznym, mądrzejszym. Po to, aby być zauważonym i zaakceptowanym przez grupę rówieśniczą lub z wielkiej ciekawości jak smakuje ów „owoc zakazany”. Po to, aby zapomnieć o problemach w szkole lub patowej sytuacji w domu… powodów, dla których nastolatki z gimnazjów czy szkół średnich decydują się na przygodę z dopalaczami jest bardzo wiele. Niestety spora część z nich kończy się źle – uzależnieniem od dopalaczy, zatruciem lub w najgorszym przypadku – nawet zgonem.

Dopalacze testowane są na … klientach

Zarówno producentom, jak i sprzedawcom dopalaczy zależy na jak największej liczbie klientów. Wszelkie obostrzenia prawne, wciąganie na listę nielegalnych kolejnych składników, omijają na różne sposoby. Sklepy stacjonarne i internetowe działają mniej lub bardziej oficjalnie. A jeśli są zamykane przez służby sanitarne czy organy ścigania, to za chwile powstają kolejne. Groźne substancje, które tworzą dopalacze, co chwilę zamieniane są na inne, zgodnie z polskim prawem – legalne. Sęk w tym, że ich mieszanki nie są testowane w żadnych badaniach klinicznych czy na zwierzętach. Dopiero kupująca je młodzież jest odpowiedzią na to jak zareagować może na te środki odurzające ludzki organizm. A ten – jak wiadomo – nie można postrzegać globalnie. Jego reakcja jest bowiem zawsze indywidualna. Dlatego u jednego nastolatka przy pierwszym zażyciu, poza chwilowym „odlotem”, odurzeniem, pobudzeniem, nic więcej się nie zadzieję, a drugi za to wyląduje na IOM-ie z objawami zatrucia dopalaczami takim jak np.:

• problemy z oddychaniem,
• zaburzenia rytmu serca,
• bezsenność,
• zawroty głowy,
• oczopląs,
• nudności,
• wymioty,
• biegunka,
• stany lękowe,
• napady paniki,
• agresja,
• nadpobudliwość,
• nadmierna potliwość
• niewydolność nerek,
• zapaść,
• śpiączka,
• udar mózgu,
• zawał serca,
• próba samobójcza.

Wewnętrzne spustoszenie organizmu

Stopień uszkodzeń, jaki może powstać w wyniku zażywania dopalaczy jest wysoki. Praktycznie nie ma wewnętrznego organu, którego nie są w stanie uszkodzić. Zależy to m.in. od:

• rodzaju dopalacza,
• ilości zawartych w dopalaczu toksycznych substancji,
• wieku,
• wagi,
• stanu zdrowia osoby zażywającej,
• okoliczności, jakie towarzyszą zażywaniu dopalacza – czy nie był spożywany wraz z alkoholem, lekami czy innymi narkotykami, co może znacznie zwiększyć ryzyko poważnych interakcji i zatrucia organizmu.

Skutki uboczne przyjmowania dopalaczy widać chociażby m.in. w problemach z nauką, koncentracją, pamięcią, co jest wynikiem trwałych uszkodzeń, jakie zachodzą w ośrodkowym układzie nerwowym.

Substancje chemiczne i mieszanki ziół lub wyciągi z nich, które wchodzą w skład dopalaczy są łączone w różnych konfiguracjach. Do tego jeszcze producenci nie zawsze ujawniają wszystkie z nich. Dopalacze nie są także wcześniej sprawdzane w specjalnych testach potwierdzających bezpieczeństwo dla zdrowia i życia człowieka. Dlatego sprzedaje się je głównie jako „produkty kolekcjonerskie nie nadające się do spożycia” czy nawozy roślinne.

Manipulacja samopoczuciem i chwilowa zmiana percepcji

Każdy środek psychoaktywny, który zmienia świadomość może uzależnić. Dopalacze należą do tej grupy środków odurzających, które manipulują samopoczuciem i pozwalają chwilowo zmienić percepcję. Zażywanie dopalaczy przez krótki czas z reguły nie ma jakiś większych konsekwencji, choć zdarzają się przypadki zatrucia nimi już po pierwszym spożyciu. Odurzanie się nimi na dłuższą metę jest jednak bardzo niebezpieczne. Wiele nastolatków wpada w pułapkę tego, że dopalacze dają zadowolenie, przyjemność i w ten sposób sięga po nie po raz kolejny, i następny… Uzależnienie od dopalaczy stwierdzić może specjalista od uzależnień. Ośrodek leczenia uzależnień dla młodzieży jest adresem, pod który najlepiej zgłosić się z nastolatkiem, który wpadł w ten nałóg. Tylko podczas indywidualnej lub grupowej terapii uzależnień młodzieży młody człowiek ma szansę dowiedzieć się najwięcej na temat skutków zażywania dopalaczy w sferze psychicznej, fizycznej czy społecznej. Podczas pobytu w ośrodku uzależnień młodzieży ma także szansę poznać lepiej samego siebie, znaleźć alternatywne źródła zainteresowań, nauczyć się przezwyciężać problemy bez sięgania po dopalacze czy asertywności, gdy spotka się ponownie z propozycją zażycia.

Dziś rodzice nastolatków nie mierzą się już tylko z problemem jakim są papierosy czy alkohol. Poza narkotykami to dopalacze są kolejnym, niezwykle dużym zagrożeniem dla ich dzieci. Eksperymentowanie z nimi kończy się bowiem różnie. Jednym wystarczy jednorazowa przygoda, inni poddają się uzależnieniu od tych środków odurzających, co nierzadko kończy się pobytem w ośrodku leczenia uzależnień dla młodzieży.

Dopalacze – działanie zbliżone do narkotyków

Dopalacze są szczególnie popularne w mieście, a chętniej sięgają po nie chłopcy, aniżeli dziewczynki. Młodzież wierzy sloganom, że są to produkty bezpieczne, dostarczające „kopa” i niezapomnianych wrażeń. Nie traktuje ich jako substancji narkotycznych, które mogą zagrozić ich zdrowiu czy życiu, a także uzależnić psychicznie i fizycznie. A przecież cała filozofia stworzenia dopalaczy (w Polsce funkcjonujących w nomenklaturze prawnej jako tzw. środki zastępcze) miała na celu uzyskanie produktów, której będą oddziaływać na organizm człowieka tak samo jak narkotyki. Dopalacze, które bazują na składnikach syntetycznych (chemicznych) dają efekt podobny do kokainy, amfetaminy czy ecstazy – czyli w głównej mierze powodują sztuczne pobudzenie. Z kolei mieszanki ziołowe mogą działać uspokajająco, wprowadzać w stan euforii, czy też wywoływać stany psychodeliczne lub halucynogenne. W tym przypadku można je porównać do skutków palenia marihuany, haszyszu czy przyjmowania LSD. Nie ma jednego wzorca na to, jak zareaguje organizm młodego człowieka na bezpośredni kontakt z dopalaczami.

Testy wykrywające obecność metabolitów dopalaczy we krwi

Nie da się ustalić obecności konkretnego dopalacza we krwi, ślinie czy moczu. Można jednak wykonać specjalistyczne badanie pod kątem konkretnych składników, jakiego mogą go potencjalnie tworzyć, czyli np. opioidów czy kannabinoli. Szczegółowa analiza wykryje te substancje oraz pozwoli na ich identyfikację. Jest wiele placówek medycznych czy laboratoryjnych, w których można wykonać takie badanie we własnym zakresie, jeśli zachodzi podejrzenie, że nastolatek miał do czynienia z dopalaczami. Nierzadko też wykonywane jest u tej młodzieży, która trafia do szpitala z objawami zatrucia dopalaczami. Widząc, że dziecko zachowuje się inaczej niż zwykle – ma zmienny nastrój, po nagłej euforii zaczyna płakać, ma zaburzoną koordynację ruchową, robi się agresywne, ma halucynacje, omamy, mówi o rzeczach, które tak naprawdę nie istnieją, warto jak najszybciej zareagować. Nawet jeśli nastolatek będzie zarzekał się, że zażył je tylko raz, to nie ma gwarancji, że tak rzeczywiście było lub że przygoda z dopalaczami się nie powtórzy. Badanie krwi, śliny czy moczu może pomóc w ustaleniu czy w organizmie znajdują się dopalacze.

Jak zmierzyć się z uzależnieniem od dopalaczy?

Kolejnym problemem, z którym coraz częściej musi zmierzyć się młodzież i jej najbliżsi jest uzależnienie od dopalaczy. Działanie tych środków nie pozostaje obojętne ani dla psychiki, ani dla fizyczności młodego człowieka, hamując jego prawidłowy rozwój oraz trwale uszkadzając ośrodkowy układ nerwowy. Znajdujący się w mózgu układ nagrody nie działa w prawidłowy sposób, przez co dostarczanie kolejnej dawki dopalaczy zaspokaja potrzebę odczuwania radości, euforii, rozluźnienia, poczucia bycia kimś innym niż w realnym świecie. To uczucia, które jednak są chwilowe i złudne. Dopalacze mogą również wprowadzić w przygnębienie, depresję czy uaktywnić agresję. Z czasem uzależniający się organizm domaga się coraz częściej coraz większych dawek. To ostatni moment, aby zadziałać, czyli przejrzeć ofertę ośrodków odwykowych dla młodzieży i rozpocząć terapię uzależnień młodzieży. Jednym z nich jest nasza placówką. W prowadzonym przez nas ośrodku dla trudnej młodzieży oferujemy pomoc nastolatkom zmagającym się z różnymi nałogami. Przygotowaliśmy program leczenia obejmujący zarówno indywidualne spotkania z młodym pacjentem, jak i grupowe, czyli z innymi uzależnionymi osobami. Jest on zawsze personalizowany, czyli dostosowany do każdego nastolatka i skali jego problemu.

Dopalacze w Polsce pojawiły się w 2008 r. Wtedy też rozpoczęły działalność pierwsze sklepy stacjonarne, sprzedające tego typu produkty. Kiedy je w większości zamknięto, interes nadal nie podupadł. Został bowiem internet, czyli miejsce, gdzie różnymi kanałami, zwłaszcza przez strony o charakterze społecznościowym, można zdobyć informacje na ten temat i kupić te środki odurzające.

Sztuczki sprzedawców online

Pierwszą domeną internetową, jaka pojawiła się w Polsce była dopalacze.com, która powstała w 2008 roku. Wiele sieci, które posiadały sklepy internetowe i zajmowały się promocją handlu hurtowego tymi substancjami, po wejściu w życie w 2010 roku nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, zaprzestały działalności na polskich serwerach. Część domen zamknięto, przebudowano i uruchomiono na nowo pod inna nazwą. Nadal jednak dopalacze można zamówić online. „Środki zastępcze”, „spice”, „tajfun, „mocarz”, „mefedron”, „smoke”, „sól do kąpieli” („bath salt), to przykładowe hasła pod jakimi wyszukiwane były i są nadal. W wyszukiwarce bez problemu można „namierzyć” sklep i dokonać transakcji. A sprzedawcy korzystają z różnych sztuczek, aby ominąć przepisy prawa. Twierdzą np., że proponują „terapię odwykową” dla osób uzależnionych od środków psychoaktywnych, a ich „usługa” polega na dostarczeniu zamiennych legalnych środków spożywczych, czyli wybranego dopalacza. I na nic zda się informacja na opakowaniach, że są to produkty kolekcjonerskie, nie przeznaczone do spożycia przez ludzi, przeznaczone tylko dla osób pełnoletnich albo … sól do prania. Klienci, którzy zamawiają takie produkty dobrze wiedzą, o co chodzi. A kwestię wieku również da się ominąć. Do tego osoby potencjalnie zainteresowane tym towarem posługują się slangiem. Np. „klaser” oznacza, że właśnie ktoś coś skolekcjonował, „proszek”, „sole do kąpieli” – produkty kolekcjonerskie, które się „zasysa”, „zjazd” – to okres jaki zaczyna się w monecie pierwszych oznak słabnącego działania produktów kolekcjonerskich aż do ich całkowitego zaniku.

Młodzież bez nadzoru

Nuda, ciekawość i poszukiwanie nowych wrażeń popychają młodych ludzi do tego, aby spróbować różnych zakazanych rzeczy. Brak odpowiedniego rodzicielskiego nadzoru nad tym, co w sieci robią ich dzieci również ułatwia młodzieży zapoznanie się z tematem, wyszukanie odpowiedniego sklepu, złożenie zamówienia czy podzielenie się swoimi „przeżyciami” po zażyciu na specjalnie stworzonych forach internetowych.

Internet to jedno środowisko, w którym można zaopatrzyć się w toksyczne środki odurzające. Ale dealerzy dopalaczy są również w bramach, na osiedlach, w szkołach…

„Nie” dopalaczom

Z jednej strony, w sieci można znaleźć łatwą okazję do kupienia dopalaczy, a z drugiej, wiele cennych informacji, publikacji o tym, czym grozi ich zażywanie, ile pochłonęły ofiar, jaki jest ich skład itd. Dopalacze w internecie to również różnego rodzaju kampanie społeczne poświęcone ich zwalczaniu. To także miejsce, gdzie można znaleźć praktyczne informacje na temat tego, jak postępować, gdy się okaże, że dziecko miało do czynienia z dopalaczami lub jest już od nich uzależnione. Prywatne ośrodki leczenia młodzieży to przykładowe miejsca, w których można szukać pomocy i gdzie trafiają młodzi ludzie, którzy stracili kontrolę nad tymi substancjami psychoaktywnymi w swoim życiu. Mimo że substancje te nie są uważane za narkotyki, to jednak działają tak jak one. Pod wpływem jednych poprawia się nastrój, inne dają „kopa”, a po jeszcze innych ma się narkotyczne wizje. W ich składzie znajduje się dziesiątki substancji chemicznych oraz pochodzenia naturalnego. Te ostatnie to z reguły zioła z Azji czy Ameryki, czy też grzyby uznawane u nas za niejadalne (np. muchomor czerwony). Eksperymentowanie z nimi, nawet w krótkim okresie 2 – 4 miesięcy, może swój finał znaleźć właśnie w ośrodku uzależnień dla młodzieży takim jak np. nasz. Po umieszczeniu w nim, pacjent uzależniony do dopalaczy z reguły poddawany jest detoksowi (oczyszczenie organizmu z toksyn oraz nawodnienie i uzupełnienie witamin, glukozy itd.). Następnym etapem jest indywidualnie rozpisana terapia uzależnień młodzieży.

Dopalacze dla młodych ludzi są „owocem zakazanym”, po który sięgają z różnych powodów. Mimo iż wiedzą z reguły, że są czymś złym, to jednak ciekawość, naciski grupy rówieśniczej, chęć poczucia się „inaczej”, ucieczka od problemów w szkole czy w domu są silniejszym bodźcem.

Odurzenie, pobudzenie, euforia, halucynacje

Dopalacze, podobnie jak narkotyki, to substancje psychoaktywne, które oddziałują na zarówno na organizm, jak i na psychikę człowieka. Zawarte w nich substancje chemiczne, mieszanki ziół czy wyciągi z nich potrafią zadziałać już nawet po 1-5 minutach od momentu spożycia. A efekt – w zależności od rodzaju zażytego dopalacza – może utrzymywać się od pół godziny aż nawet do 20 godzin. Przy regularnym zażywaniu na skutki uboczne dopalaczy nie trzeba długo czekać. To środki, które wyniszczają psychikę i organizm młodego człowieka. Na specyficzne zachowanie po dopalaczach wpływ mają znajdujące się w nich substancje psychoaktywne, które są najczęściej pochodzenia roślinnego lub chemicznego. Zaliczyć do nich można np.

• kannabinoidy – wpływające na niektóre obszary mózgu, powodujące znaczne pobudzenie i uczucie euforii,
• stumulanty – działające pobudzająco, podobnie do amfetaminy i kokainy, zwiększają sprawność psychiczną, podnoszą poziom koncentracji i produktywność,
• halucogeny (psychodeliki) – wywołujące omamy wzrokowe i słuchowe, zmieniają percepcję widzenia świata, wprowadzają w trans i marzenia senne,
• opioidy – mające działanie zbliżone do morfiny lub heroiny, jedną z reakcji jest zanik odczuwania emocji czy bólu,
• dysocjanty – działają podobnie jak psychodeliki, a regularnie zażywane mogą doprowadzić do objawów schizofrenii,
• empatogeny – zwiększają wydzielanie dopaminy i neoadrenaliny w mózgu, co z kolei powoduje nadmierną otwartość emocjonalną.

Młodzież sięga po nie z ciekawości lub po to, aby przeżyć stan odurzenia, pobudzenia, euforii czy halucynacji.

Zachowanie po dopalaczach – w stanie dezorientacji

Osoba, która weźmie dopalacz, pod jego wpływem zaczyna się nienaturalnie zachowywać. Zazwyczaj najpierw pojawia się stan euforii i odczuwalny jest wielki przypływ energii (nadpobudliwość). Potem jednak nastrój może się zmienić i z wielkiej radości przejść nagle w fazę obniżenia, wręcz depresji. Dopalacze zniekształcają otaczającą rzeczywistość, wywołując najczęściej przerażające halucynacje i kolorowe wizje. Osoba, która je zażyje, słyszy i widzi rzeczy, które nie istnieją, a są tylko wytworem jej wyobraźni. Pojawić się może również irracjonalny strach, lęk. Nastolatek pod wpływem tych substancji psychoaktywnych mówi (zazwyczaj w bełkotliwy sposób) rzeczy, które nie mają sensu dla odbiorców. To tzw. delirium, czyli stan dezorientacji, utraty kontaktu z rzeczywistością. Każdy organizm w indywidualny sposób reaguje na dopalacze. Może się więc zdarzyć, że już nawet po pierwszy razie pojawi się wspomniane delirium.

Oprócz tego u młodego człowieka można zaobserwować:

• niekontrolowane napady złości, agresji,
• poczucie gonitwy myśli i splątania,
• zaburzenia pamięci,
• uczucie pustki i bezradności,
• podniecenie seksualne,
• napady lękowe,
• napady paniki,
• zwiększoną czujność.

W skrajnych przypadkach, w wyniku długiego zażywania, dochodzi także do psychoz, zaburzeń paranoidalnych czy przewlekłych chorób psychicznych, które wymagają leczenia szpitalnego. Uzależnienie od dopalaczy może też wpływać na próby samobójcze – z różnym skutkiem.

Uzależnienie od dopalaczy – specjalistyczna pomoc

Zachowanie po dopalaczach, postrzeganie pod ich wpływem rzeczywistości na tyle różni się od normalnego, trzeźwego, że łatwo można nabrać podejrzenia, że ktoś je zażył. W przypadku zauważenia typowych dla dopalaczy objawów bądź stwierdzenia zatrucia dopalaczami (szczególnie niebezpieczne jest połączenie tych środków z narkotykami lub alkoholem), w pierwszej kolejności trzeba poszukać pomocy medycznej ze względu na to, że nie można przewidzieć jaka dawka tych środków odurzających została przyjęta i jakie może wywołać skutki uboczne. Uzależnienie od dopalaczy wymaga podjęcia specjalistycznego leczenia. Taką pomoc oferują prywatne ośrodki leczenia młodzieży. Psychoterapeuta oceni stopień uzależnienia od dopalaczy oraz opracuje indywidualny program terapii.

Jeszcze kilka lat temu w szkołach, zwłaszcza gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, rozprowadzano najczęściej marihuanę i amfetaminę. Jednym marzył się „odlot”, przeniesienie się w inny wymiar, drugim potrzebny był „power” do nauki, żeby zaliczyć sprawdziany czy nadrobić zaległości. Dziś największe żniwo zbiera dopalaczowa trucizna. Wyniszcza zdrowotnie organizm, hamuje rozwój fizyczny i psychiczny młodych ludzi, doprowadza do ich śmierci lub uzależnienia.

Kto, gdzie, za ile

O dopalaczach w środowisku szkolnym – gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym – wie wielu uczniów. Niektórzy kupują towar dla siebie, ale jakąś jego część oddają koledze lub koleżance. I tak łańcuszek osób wciągniętych w machinę zarówno uzależnienia, jak i sprzedawania dopalaczy powiększa się. Nie zawsze też od razu udaje się kupić od dealera dopalacze. Bywa, że transakcja jest realizowana dopiero za drugim czy kolejnym podejściem.

Uczniowie dzielą się też między sobą doświadczeniami, jakie mają w wyniku eksperymentowania z tymi środkami odurzającymi. Bywa, że aby zdobyć akceptację danej grupy rówieśniczej, trzeba zacząć brać dopalacze. Część młodzieży jest w stanie to zrobić, byleby tylko zaleźć uznanie wśród rówieśników. Dopalaczy nie brakuje także podczas imprez w gronie klasowym czy szkolnym – w dyskotekach, w prywatnych mieszkaniach, na wycieczkach.

Wielokrotnie już pogotowie wzywane było do uczniów, którzy nagle zasłabli na lekcji lub dziwnie się zachowywali, a po przewiezieniu do szpitala okazywało się, że są pod wpływem różnych toksycznych substancji i w zasadzie otarli się o śmierć.

To tylko produkty kolekcjonerskie…

Proszki, skręty, zioła, tabletki, pigułki – oficjalnie dopalacze sprzedawane są jako produkty kolekcjonerskie. Mają adnotację, że nie nadają się do spożycia, dlatego właśnie dopuszczane są do obrotu w legalnie działających sklepach. Jednak do sprzedaży trafiają bez odpowiednich badań i testów klinicznych. Ich skład jest też często zmieniany, aby ominąć kwestie nielegalnych substancji wykorzystywanych w procesie produkcyjnym.

Zdarzały się również sytuacje, że do sklepików szkolnych trafiały cukierki zawierające substancje psychoaktywne, a ściślej barwniki, które powodowały, że dzieci stawały się pobudzone i rozkojarzone. Oprócz tego nie przez przypadek część sklepów z dopalaczami swoją siedzibę miała/ma w pobliżu szkoły. A wchodzący do nich uczniowie bez problemu mogli/mogą zaopatrzyć się w dowolny środek odurzający.

Uświadamianie zagrożeń

Coraz częściej szkoły nie pozostają obojętne na tego typu działania i przyłączają się do różnych, np. policyjnych, akcji zwalczania dopalaczy lub nawet same inicjują takie przedsięwzięcia. Są to m.in. spotkania z rodzicami, uczniami, rozdawanie ulotek z informacjami, czym są i jak działają dopalacze, jakie są podstawowe objawy używania, jak wyglądają. W ten sposób też rodzicom łatwiej jest wiedzieć, co robić gdy rodzi się podejrzenie, że dziecko zażywa dopalacze. Organizowane są konkursy plastyczne czy też protesty przeciwko sprzedaży tych środków odurzających.

Uzależnienie – już nawet po 2 miesiącach brania

Codzienne lub częste przyjmowanie dopalaczy jest w stanie uzależnić psychicznie i fizycznie już nawet po 2 miesiącach brania. Potrzeba zaspokajania „głodu” jest coraz większa i częstsza, a kontrola nad przyjmowanymi dawkami coraz mniejsza. Młodzi ludzie, którzy popadają w uzależnienie od dopalaczy najczęściej umieszczani są w ośrodkach odwykowych dla młodzieży. Tylko pod specjalistyczną opieką jest szansa, aby poradzili sobie skutecznie z nałogiem i nauczyli się asertywnej postawy wobec środowiska, które oferuje dopalacze. Podczas terapii uzależnień młodzieży ważne jest też uświadomienie sobie przez młodych pacjentów, jak wielkie szkody w ich organizmie oraz życiu zrobiły i mogą zrobić te substancje psychoaktywne. Uświadomienie sobie własnego problemu, jego skali i skutków to podstawa leczenia. W ośrodku leczenia uzależnień dla młodzieży pacjenci mają okazje poznać historie swoich rówieśników i skonfrontować się z nimi.

Dopalacze tak naprawdę niewiele różnią się w działaniu od narkotyków. Poza wywoływaniem różnych zaburzeń świadomości, mogą także uszkadzać narządy wewnętrzne. Duszności, osłabienie organizmu, obrzęki w płucach, powiększenie komór serca, ich mniejsza kurczliwość – zażycie dopalaczy może mieć różne, nieodwracalne skutki uboczne.

Dopalacze nie są dla ludzi, a jednak…

Mimo iż na dopalaczach bardzo często można spotkać informację, że „nie nadają się do spożycia przez ludzi”, to jednak ten komunikat nie odstrasza nastolatków. Ciekawość, chęć wyluzowania się, przeżycia „odlotowych” wrażeń, lepszego nastroju na imprezie są większą pokusą. Tymczasem substancje chemiczne i naturalne, jakie wykorzystywane są do produkcji dopalaczy, nie do końca są przebadane oraz nieznane są ich skutki uboczne. Dlatego na każdego młodego człowieka mogą zadziałać w inny sposób. Reakcje są różne – jedni będą przeżywać euforię, inni halucynacje, omamy lub napady agresji. Oprócz oddziaływania na ośrodkowy układ nerwowy – dopalacze mogą także bezpowrotnie uszkodzić nerki, wątrobę czy serce. W niektórych przypadkach udaje się w miarę szybko zainterweniować. Dzieje się tak zazwyczaj, kiedy do szpitala trafia osoba z objawami zatrucia dopalaczami. Gorzej, gdy takie sytuacje są ignorowane, a młodzi ludzie boją się zgłosić po specjalistyczną pomoc.

Serce na celowników dopalaczy

Zarówno narkotyki, jak i dopalacze, w układzie krążenia mogą znacznie przyspieszyć akcję serca. W przypadku młodych ludzi taki stan może być szczególnie niebezpieczny, zwłaszcza jeśli długo trwa. Zdarza się, że dostarczone organizmowi toksyczne substancje wywołują arytmię w postaci np. migotania przedsionków. Mogą także spowodować znaczny wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Chemiczne zapalenie mięśnia sercowego to również jeden ze skutków ubocznych dopalaczy. Te środki odurzające mogą także wpłynąć na znaczne powiększenie komór serca i obniżenie ich skurczliwości. W najgorszych przypadkach może dojść do zawału serca. W przypadku bardzo poważnych uszkodzeń serca młodych pacjentów czekają ich przeszczepy.

Wysokie ciśnienie, jakie powstaje pod wpływem zażytych dopalaczy, może także skończyć się udarem mózgu (wylewem). Aby odnaleźć uszkodzenia, jakie konkretnie zachodzą w układzie krążenia czy w sercu, potrzebne są specjalistyczne badania.

Dopalacze przyjmowane są w różnej formie. Kiedy zostają wchłonięte poprzez wdychanie, bardzo szybko mogą np. doprowadzić do uduszenia. Następuje ono wskutek obrzęku błon śluzowych jamy ustnej, nosa i gardła.

Nieszkodliwa używka?

Dla młodych ludzi dopalacze są środkami służącymi do poprawy nastroju i nieszkodliwą używką. Jeśli nawet nie od razu odczują skutki uboczne zażywania dopalaczy, to jednak trucizna, jaką zawierają, będzie się cały czas odkładała w organizmie. Jako środki odurzające, dopalacze również uzależniają psychicznie i fizycznie. Potrzeba ich przyjmowania wzrasta w miarę upływu czasu. Częste i regularne zażywanie oraz próby ograniczenia bądź odstawienia dopalaczy spowodować mogą nieprzyjemne objawy zespołu abstynencyjnego.

Młodzi ludzie z problemem nadużywania dopalaczy trafiają do publicznych lub prywatnych ośrodków leczenia uzależnień. Po przeprowadzonym detoksie, dzięki któremu można odtruć organizm, uzupełnić elektrolity, witaminę czy glukozę, następuje terapia. Jej celem jest zmotywowanie nastolatka do utrzymywania całkowitej i długotrwałej abstynencji. Proces ten odbywa się m.in. poprzez uświadomienie sobie przez niego szkód, jakie wywołują często przyjmowane dopalacze oraz, że można bez nich na co dzień funkcjonować. Choć nie jest to łatwe, to młody pacjent uczy się radzenia sobie z negatywnymi emocjami i nie uciekaniem w tej sytuacji w środki odurzające. Poznaje również takie problemy jak głód substancji, objawy abstynencyjne czy pokusy, jakie czekają w środowisku.

Terapia uzależnień młodzieży przebiega w różnym systemie – doraźnym lub całodobowym. Jest to uzależnione od tego, jak dany problem oceni psychoterapeuta. Leczenie z uzależnienia od dopalaczy odbywa się w postaci spotkań indywidualnych ze specjalistą oraz w grupach rówieśniczych, gdzie wykonywane są określone zadania.

Młodzi ludzie szukają w dopalaczach przede wszystkim sposobu na to, aby szybko się wyluzować. Efekt niektórych dopalaczy można bowiem poczuć w ciągu 5 minut od momentu zażycia, a utrzymywać się możne nawet do 20 godzin. Chwila odprężenia, lepszego nastroju do zabawy, skutkuje jednak spustoszeniem organizmu przez substancje, jakie zawarte są w tych środkach odurzających. Im dłużej młody człowiek bierze dopalacze, tym bardziej hamuje swój prawidłowy rozwój i uszkadza wewnętrzne organy oraz mózg.

Wyniszczenia w organizmie

Na dopalacze każdy organizm reaguje w różny sposób. W zależności m.in. od kondycji fizycznej, częstotliwości przyjmowania środków odurzających i ich dawek, wyniszczają w mniejszym lub większym stopniu organy wewnętrzne. Poza trwałymi zmianami, jakie mają miejsce w ośrodkowym układzie nerwowym, zaburzeniami układu krążeniowego, uszkadza również wątrobę.

Objawy zatrucia dopalaczami najczęściej skupiają się ośrodkowym układzie nerwowym i wówczas można zaobserwować:

• zaburzenia świadomości,
• zaburzenia orientacji,
• bóle głowy,
• bełkotliwą mowę,
• kołatanie serca,
• omdlenia,
• wymioty,
• wahania nastroju – euforia przechodząca w depresję i na odwrót.

W przypadku dopalaczy nie ma jednej, uniwersalnej odtrutki. Ciągle bowiem nie są znane wszystkie substancje, jakie stosowane są w produkcji dopalaczy oraz ich skutki uboczne. Zatrucia dopalaczami leczone są objawowo. Gdy młody pacjent trafia do szpitala, lekarze monitorują pracę jego narządów, uzupełniają płyny i obniżają gorączkę. Jednym z objawów zażycia trującej dawki tych substancji jest bowiem wysoka temperatura.

Ostra niewydolność wątroby

Narkotyki, alkohol czy dopalacze, poprzez zawarte w nich substancje, których stężenie w organizmie robi się coraz większe, w skuteczny sposób mogą doprowadzić do ostrej niewydolności wątroby. Następstwem częstego przyjmowania tych używek zdarza się również trwałe uszkodzenie tego organu. Konsekwencje wówczas to m.in.:

• żółtaczka,
• skazy krwotoczne,
• śpiączka wątrobowa.

Przy ostrej niewydolności wątroby pojawiać się też mogą zaburzenia świadomości. Leczenie zarówno ostrej, jak i przewlekłej niewydolności wątroby, opiera się na diecie ubogobiałkowej oraz środkach farmakologicznym. W niektórych przypadkach jednak najbardziej skuteczną metodą jest przeszczepienie wątroby – jeśli wyczerpią się już inne możliwości w tym zakresie.

Zaburzenia psychiczne – skutki w różnym czasie

Z racji tego, że dopalacze są substancjami psychoaktywnymi, które mają niezwykle silne działanie na ośrodkowy układ nerwowy, mogą powodować (w krótszym lub dłuższym czasie od momentu dostarczenia organizmowi czynnika inicjującego) np.:

• powstawanie stanów lękowych,
• depresję,
• psychozy,
• schizofrenię,
• zaburzenia osobowości,
• nadmierną agresję,
• zaburzenia koncentracji i pamięci,
• dużą impulsywności,
• chwiejność emocjonalną.

Uzależnienie od dopalaczy – detoks i terapia

Uzależnienie od dopalaczy objawia się w różnym czasie. W niektórych przypadkach wystarczy zażyć nawet jeden czy dwa razy dany środek. Im wcześniej nastąpi interwencja i rozpoczęte zostanie leczenie, tym szybciej uda się pomóc młodemu człowiekowi wyjść z nałogu. Wyniszczony toksycznym działaniem organizm w pierwszej kolejności potrzebuje zazwyczaj odtrucia. Takie oczyszczenie zapewnia detoks w ośrodku leczenia uzależnień młodzieży, przeprowadzony pod okiem lekarzy specjalistów. To trudne wyzwanie dla organizmu, który ma trudności z poradzeniem sobie z niedostarczaniem mu trujących substancji. Jednak oczyszczenie go, właściwe uzupełnienie gospodarki wodno-elektrolitowej, witamin i glukozy odbywa się pod ścisłą kontrolą medyczną. Z tak odtrutym organizmem można zrobić kolejny krok, czyli rozpocząć terapię uzależnień młodzieży. W ramach indywidualnie rozpisanego programu leczenia, uzależniony nastolatek ma sesje z psychoterapeutą oraz grupowe – z rówieśnikami z podobnym problemem. W zależności od stopnia uzależnienia od dopalaczy zalecany jest całodobowy pobyt w ośrodku uzależnień dla młodzieży lub terapia doraźna. Nasza placówka gwarantuje wykwalifikowaną i doświadczoną kadrę.